Podróż do krainy św. Mikołaja

Z okazji zbliżających się, Świąt proponujemy Wam podróż do krainy św. Mikołaja. Wycieczka do Laponii będzie zarazem podróżą w czasie. Naszym przewodnikiem będzie Johannes Schefferus, siedemnastowieczny humanista, profesor związany z Uniwersytetem w Uppsali. Prezentujemy jego dzieło Lappland,  Das ist: Neue und wahrhafftige Beschreibung von Lappland und dessen Einwohnern, wydane w 1675 roku we Frankfurcie nad Menem i Lipsku. (sygn. Ob.7.II.1119).

TAM I TU w Toruniu

W lutym 2013 r. swoją premierę miała wystawa Tam i Tu. Nowe spojrzenie na dawną ilustrację prezentowana w galerii Biblioteki Elbląskiej.  Później wystawę można było oglądać w Bibliotece Wojewódzkiej w Olsztynie i Bibliotece w Morągu.

Miło nam zakomunikować, że już jutro t.j. 13 grudnia o godz. 19:00 odbędzie się wernisaż wystawy w Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu. Wystawę będzie można oglądać do 31 stycznia 2014 r. ZAPRASZAMY!

Botanisches Bilderbuch

Dziś prezentujemy przepiękny XVIII-wieczny zielnik Botanisches Bilderbuch für die Jugend und Freunde der Pflanzenkunde opracowany przez Friedricha Drevesa i Friedricha Gottloba Haynego i wydany w Lipsku w latach 1794 – 1801 w oficynie Voss und Compagnie.

Konkurs! Zakładka z przeszłości. Historia spomiędzy kart

Zakładka z przeszłości. Historia spomiędzy kart to tytuł konkursu organizowanego przez www.lustrobliblioteki.pl. 
Jeśli znalazłeś ciekawą zakładkę lub nietypowy przedmiot w książce i potrafisz kreatywnie pisać weź udział w konkursie. Do wygrania czekają interesujące nagrody.

Dwa superekslibrisy

Superekslibris to znak własnościowy umieszczany na okładce książki. Zwykle jest on wytłoczony na przedniej okładzinie. Ze względu na swoją dekoracyjność często wpisuje się w kompozycję zdobień oprawy, lub też stanowi jej jedyną ozdobę. Dziś przedstawiamy ciekawy przykład oprawy oznaczonej dwoma superekslibrisami (sygn. Ob.7.II.1695).

Dawne widoki Elbląga (2)

Dziś prezentujemy kolejny widok dawnego Elbląga. Jest to niewielkich rozmiarów grafika, która została znaleziona między kartami XVIII-wiecznej Biblii.

Dziś w pracowni...

... trwają prace nad konserwacją kolejnego destrukta. Książka jest przygotowywana do szycia.

Druki tamilskie

W zbiorach Biblioteki Elbląskiej znajduje się kilka egzotycznych druków w języku tamilskim. Zostały one wydane w Tanguebarze, duńskiej kolonii w Indiach. Od 1712 roku funkcjonowała tam prasa drukarska, która w trakcie 100 lat swojej działalności wydała 300 druków w języku tamilskim, m. in. Biblię.

Śladami dawnej biblioteki

Dziś parę słów o historii naszej biblioteki. W 1821 roku Biblioteka dawnego gimnazjum elbląskiego została  połączona z biblioteką ratuszową i w ten sposób powstała Biblioteka Miejska (Stadtbibliothek) dostępna dla wszystkich obywateli miasta. Wiadomo, że w 1921 roku z wypożyczalni korzystało 1305 osób, a w 1923 roku biblioteka miała tylko 875 czytelników, gdyż wzrost wpisowego spowodował "dzielenie się" kartami bibliotecznymi przez czytelników.

Na zdjęciu powyżej wnętrze wypożyczalni.
(zdjęcie pochodzi z publikacji: Lockemann Theodor "Elbing", 1926, s. 77)

Papier brokatowy, czyli raz jeszcze o zeszytach uczniów

Pisałam już o zeszytach uczniów, ale jak dotąd niewiele uwagi poświęciłam ich formie. Dziś nieco więcej o okładkach zeszytów, które wykonywano z ozdobnych papierów. W XVIII i XIX wieku dostępne były papiery zdobione techniką marmoryzowania, ale także zdobione technikami drukarskimi. O tych pierwszych opowiemy innym razem, a teraz chciałabym wspomnieć o tzw. papierach brokatowych. 

Zeszyty uczniów Gimnazjum Elbląskiego cz.2

Dziś prezentujemy zeszyty uczniów Gimnazjum Elbląskiego z lat 1710-1734. Zeszyty zawierały ćwiczenia i wypracowania z łaciny, greki i języka niemieckiego, tłumaczenia tekstów, ćwiczenia rachunkowe i kaligraficzne. Jeden zeszyt mógł być wykorzystywany do różnego rodzaju ćwiczeń.

Zeszyty uczniów Gimnazjum Elbląskiego cz.1

W zbiorach Biblioteki Elbląskiej znajduje się kolekcja 23 zeszytów uczniów Gimnazjum Elbląskiego. Dwa z nich to grube bruliony z zadaniami i notatkami, a pozostałe mają formę cienkich poszytów. Dziś prezentujemy dwa zeszyty prowadzone przez braci Heinricha i Petera Rempli.

Poniżej zeszyt do matematyki Heinricha Rempla z 1795, napisany w języku niemieckim, w zielonej oprawie pergaminowej (sygn. Rkps 47).

Nie tylko flora...

Pomiędzy kartami książek znaleźć można nie tylko okazy flory, ale również fauny. Niektóre owady, żerujące w drewnie potrafią spowodować w książkach spustoszenie. I nie są to wcale książkowe mole, ale kołatki, tykotki, pustosze i spuszczele. Owady te żerują zwykle w drewnie (stąd drewniane okładziny dawnych ksiąg są dla nich bardzo atrakcyjne), ale potrafią zadowolić się również tekturą i papierem. Owady bardzo lubią też kleje stosowane w introligatorstwie do przyklejania skóry i pergaminu do okładzin, a także do wklejania wyklejek.

       

Dzieło Linneusza i jego przydatność do oznaczania roślin

Dziś prezentujemy dzieło szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza (1707 – 1778), który w ciągu swojego życia opisał około 7700 gatunków roślin i 4162 gatunki zwierząt, a także stworzył podwaliny pod system klasyfikacji roślin.

           

  

Linne Carl von, Vollständiges Pflanzensystem, Nürnberg, bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1777 (sygn. 94163)

Konserwacja druków Melanchtona (cz. 2)

Czy można pisać o konserwacji interesująco? Cały czas zastanawiamy się jak w sposób ciekawy i zrozumiały przedstawiać specjalistyczne prace, które wykonujemy, aby przywrócić zabytkom dawny blask. Mamy nadzieję, że teksty opatrzone dużą ilością zdjęć dokumentujących poszczególne etapy konserwacji znacznie ułatwią nam to zadanie.
Wszystkie konserwacje zaczynamy od przygotowania dokumentacji opisowej i fotograficznej stanu zachowania obiektu. Tak też było w przypadku druków Melanchtona.

Książka przed i po konserwacji.

Zawartość kapsuły czasu

Zawartość skrzynki możemy ustalić na podstawie załączonego wykazu.

Cegiełki na budowę pomnika, identyfikatory wolontariuszy oraz program uroczystości

Zgodnie z obietnicą prezentujemy dokładniej kilka znalezisk z kapsuły czasu. Wiadomo już, że w metalowej skrzynce znajdowały się dokumenty związane są z jubileuszem 700-lecia Elbląga i powstaniem pomnika upamiętniającego żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej. Niektóre dokumenty znajdują się w bardzo złym stanie i trudno nawet stwierdzić co jest w nich zawarte. Na szczęście w skrzyni znajdował się również kompletny wykaz jej zawartości, co zdecydowanie ułatwiło nam identyfikację znalezisk. Za wstępne rozpoznanie znaleziska dziękujemy naszej koleżance Joannie Szkolnickiej, która w BE zajmuje się językowym opracowaniem zbiorów zabytkowych.

Kapsuła czasu z Gęsiej Góry

W zeszłym tygodniu trafiło do naszej pracowni niezwykłe znalezisko. Zawartość metalowej skrzyni wykopanej na terenie Gęsiej Góry została nam przekazana przez Grzegorza Stasiełowicza - archeologa i kustosza Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu. Stos mokrych i zagrzybionych papierów wyglądał tak:

Ekslibris Morenberga

Myśląc o ekslibrisie zwykle wyobrażamy sobie niewielką grafikę wklejaną na wyklejkę książki, jednakże dziś zaprezentujemy ekslibris wyjątkowy, bo ręcznie malowany. Tym kunsztownym znakiem własnościowym oznaczał książki Andrzej Morenberg, elbląski urzędnik miejski.

Dawne widoki Elbląga

Dawne widoki miasta i jego zabudowań przedstawione na zabytkowych rycinach to coś dla miłośników i pasjonatów starego Elbląga. W zbiorach zabytkowych biblioteki znajdują się dość liczne przykłady grafik dotyczących Elbląga i regionu. Część z nich funkcjonuje jako pojedyncze odbitki graficzne, wiele z nich natomiast ukrytych jest między kartami druków stanowiąc ilustrację książkową. Przeglądając stare druki bardzo często natrafiamy na wspaniałe przykłady dawnej ilustracji, a kiedy jest ona związana z Elblągiem i na dodatek nie jest powszechnie znana cieszy tym bardziej.

Na początek pokażemy grafikę z XVIII - wiecznego druku, w której niezwykle rozbudowanym przedstawieniu pojawia się panorama ówczesnego Elbląga.

Fragment XVIII-wiecznej ryciny z widokiem Elbląga.

Oprawa wachlarzowa

Prezentujemy kolejne cymelium ze zbiorów Biblioteki Elbląskiej. Jest to wspaniała barokowa oprawa wachlarzowa, nazywana tak od charakterystycznego motywu dekoracyjnego w kształcie wachlarza skomponowanego z pojedynczych tłoków introligatorskich. Ten typ dekoracji zwany jest z francuskiego éventail.

Konserwacja druków Melanchtona (cz.1)

Zanim o konserwacji na początek słów kilka o samej książce, troszkę o historii i nieco szerzej o technice wykonania. Książka, która była przedmiotem konserwacji to trzy współoprawne druki Melanchtona (sygn. Ob.7.II.7147-7149) - wybitnego humanisty, pedagoga i pisarza, który również intensywnie udzielał się w dziedzinie teologii, choć teologiem z wykształcenia nie był. Druki o których mowa pochodzą z pierwszej połowy XVI w. i są komentarzami autora do tekstów z Nowego Testamentu. I właściwie jeśli chodzi o tematykę książki to tyle, bo zgłębianie jej treści nie było naszym zadaniem. Warto wspomnieć, że piśmiennictwo teologiczne, zwłaszcza z czasów reformacji i kontrreformacji stanowi znaczną część zbioru starych druków Biblioteki Elbląskiej. Pisma Lutra i Melanchtona, często w wydaniach wielotomowych zajmują wiele miejsca na półkach (ale spokojnie, równie dużo miejsca zajmują książki z dziedzin o wiele bardziej interesujących). Obecność licznie występującej literatury teologicznej ściśle wiąże się z religijnym charakterem dawnego Gimnazjum Elbląskiego, które było pierwszą w Polsce szkołą innowierczą, stworzoną z myślą o utrwaleniu reformacji w mieście oraz wychowywania grona jej popularyzatorów.

Strona tytułowa pierwszego z druków.

Manicula

Każdemu z nas na pewno zdarzyło się kiedykolwiek zaznaczyć coś w czytanym tekście. Oczywiście mamy na myśli tekst na papierze, a nie plik komputerowy. Kiedy coś zwróciło naszą szczególną uwagę, chcemy to wyróżnić, czy to poprzez podkreślenie zdania ołówkiem, dopisanie strzałki, wykrzyknika, czy zaznaczenie zakładką, przylepną karteczką itd. W dawnych czasach rolę takiego znacznika spełniały manicula. Maniculum (łac. rączka) to symbol, który był umieszczany przez lub dla czytelnika, aby pomóc w oznakowaniu ważnych fragmentów tekstu. Był to znak powszechnie używany od XII do XVIII wieku pisany ręcznie lub drukowany. Miał on formę dłoni z rozszerzonym palcem, który skupiał uwagę czytelnika na ważny zapis.

Konserwacja destrukta

W pracowni konserwacji zakończyły się właśnie prace nad konserwacją destrukta (tak w żargonie konserwatorskim nazywamy mocno zniszczoną książkę) z XVIII w. Jest to klocek introligatorski (czyli zbiór współoprawnych druków), zawierający 70 druków z lat 1746-1780 autorstwa rektora Gimnazjum Elbląskiego Jana Langego (1706-1781).

Rektor Mund i gimnastyka

Dziś prezentujemy sylwetkę człowieka niezwykle wszechstronnego, który zalety ducha łączył ze sprawnością fizyczną. Johann Georg Mund (1773-1852), torunianin z urodzenia, studiował w Halle prawo, filologię i matematykę. W latach 1807-1844 był rektorem Gimnazjum Elbląskiego, gdzie uczył gimnastyki, szermierki i muzyki. Zgromadził księgozbiór liczący 3700 tomów (ciekawe jak wielu współczesnych nauczycieli w-fu może się poszczycić podobnym ;).

Książki z historią

Okres działań wojennych w 1945 roku, a także niespokojny czas powojenny odbiły swoje piętno na elbląskim księgozbiorze. Podczas ofensywy wojsk radzieckich w 1945 roku budynek dawnej biblioteki miejskiej uległ zniszczeniu, a książki pozostawały bez odpowiedniego zabezpieczenia aż do 1947 roku, kiedy księgozbiór został wywieziony jako czasowy depozyt do Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Ślady historii widoczne są na kartach i oprawach woluminów. Wiele książek pokrytych jest pyłem ceglanym lub zabrudzonych błotem. 

Wycinanka

Dziś prezentujemy jedno ze znalezisk, na jakie natrafiliśmy podczas przeglądania księgozbioru. Jest to przecudnej urody wycinanka znaleziona pomiędzy kartami jednej z Biblii.



Wycinanie sylwetek postaci, roślin itp. było w XIX w niezwykle popularną rozrywką w kręgu kultury niemieckiej. Prawdziwą biegłość w tej sztuce osiągnęli m.in. Paul Konewka, Karl Fröhlich, niemiecki malarz romantyczny Philipp Otto Runge, czy siostra Artura Schopenhauera – Adele. Niewielkie nożyczki stale nosił przy sobie również Hans Chrystian Andersen, który zabawiał towarzystwo historiami o wycinanych przez siebie scenkach. Znaleziona w jednej z elbląskich Biblii wycinanka zachwyca precyzją wykonania, świadczącą o dużej biegłości autora. To, jak znalazła się w zabytkowej książce pozostaje dla nas tajemnicą.

Méchanique céleste

Dziś przedstawiamy książkę oprawioną bardzo skromnie i na pozór nieciekawą. Jest to Traité de mécanique céleste francuskiego matematyka i astronoma Pierra Simona de Laplace’a (1749-1827). Uczony ten na kartach historii zapisał się jako zwolennik determinizmu. Laplace był przekonany, że jeśli poznamy stan wszechświata w danej chwili, a więc będziemy mieli wiedzę o wszystkich cząstkach elementarnych i siłach działających we wszechświecie, będziemy w stanie odtworzyć przeszłość i przewidzieć przyszłość. (Jest to tzw. koncepcja demona Laplace’a). Choć współczesna fizyka zweryfikowała poglądy filozoficzne myśliciela, jego dokonań nie można lekceważyć. Laplace był jednym z twórców teorii prawdopodobieństwa, dzięki której dokonał m.in. obliczenia masy Saturna.

Biblia królowej Marii

Dziś przedstawiamy prawdziwe cymelium - jedną z najpiękniejszych książek w zbiorach Biblioteki Elbląskiej. Jest to Biblia w języku walijskim, wydana w Londynie w 1689 roku, której pierwszą właścicielką była Maria, królowa angielska, żona Wilhelma III Orańskiego.

Wycieczka

Na początek zabieramy Was na wycieczkę do miejsca ciemnego, zimnego i zwykle niedostępnego dla zwiedzających. Zapraszamy do magazynów Biblioteki Elbląskiej, w których przechowywane są zbiory zabytkowe. Dla zapewnienia książkom odpowiedniej ochrony w magazynach panuje ciemność, a temperatura utrzymywana jest na poziomie 16-18 st. Celsjusza.

O blogu

Witamy na nowym blogu Pracowni Konserwacji Zbiorów Zabytkowych Biblioteki Elbląskiej tworzonym przez dwie konserwatorki: Ewę Chlebus oraz Joannę Srokę. Strona ta ma na celu popularyzację zbiorów elbląskiej książnicy. Będziemy przedstawiać cymelia na co dzień zamknięte w magazynach oraz różne ciekawostki na jakie natrafić można podczas przeglądania księgozbioru. Nie zabraknie też relacji z prac konserwatorskich i projektów realizowanych w pracowni konserwacji.

Życzymy przyjemnej lektury!